पाईल्सको लक्षण र कारनहरु के हुन र लेजर प्रबिधिबाट कसरि उपचार हुन्छ​?

---

पाईल्स भनेको गुदा (मलद्वार​) र गुदा नलीको तल्लो भागमा रहेको सुन्निएको रगतको नसाहरू हुन्। यसले असहजताको साथ साथ​, रगत बग्ने र चिलाउने समस्या उत्पन्न गर्न सक्छ। पाईल्सका दुई प्रकार छन्: आन्तरिक पाईल्स, जुन गुदा (मलद्वार) भित्र​ हुन्छ, र बाह्य पाईल्स, जुन गुदाको वरिपरि छालामा विकसित हुन्छ।

चित्र १: पाईल्सले महत्त्वपूर्ण असहजता उत्पन्न गर्न सक्छ र यसलाई उचित चिकित्सा ध्यान आवश्यक छ।

पाईल्सका लक्षणहरू

लक्षणहरू पाईल्सको प्रकार र गम्भीरतामा निर्भर गर्दछ, तर धेरै जसो यि लक्षणहरू देखिन्छ:

• मलद्वार निर सुन्निने: आन्तरिक पाईल्स कहिलेकाहीं गुदा (मलद्वार) बाट बाहिर निस्कन सक्छन्, विशेष गरी मल त्याग गर्दा।
• गुदाबाट रगत बग्ने: मल त्याग गरेपछि उज्यालो रातो रगत देखिनु पाईल्सको प्रमुख संकेत हो।
• मलद्वार निर चिलाउने: पाईल्स भएका व्यक्तिमा गुदाको क्षेत्रमा चिलाउने समस्या हुन सक्छ।
• असहजता वा पीडा: पाईल्स सामान्यतया पीडारहित हुन्छन्। बाह्य पाईल्सको रगतको नशा फुटेर रगत जम्यो भने मात्र पीडा हुन्छ, जुन थ्रोम्बोज्ड पाईल्सको रूपमा चिनिन्छ। यो पीडादायक अवस्था हो र तत्काल उपचार आवश्यक छ।

पाईल्सका कारणहरू

पाईल्सको विकासमा योगदान गर्ने विभिन्न कारकहरू छन्:

• दीर्घकालीन कब्जियत: मल त्याग गर्दा दबाबले गुदाको नसाहरूमा अत्यधिक दबाब पार्छ।
• दीर्घकालीन बसाइ: विशेष गरी शौचालयमा लामो समय बस्नाले पाईल्सको जोखिम बढाउँछ।
• गर्भावस्था: गर्भावस्थामा पेल्विक नसाहरूमा दबाब बढ्न सक्छ जसले पाईल्सको विकास गर्न सक्छ।
• मोटोपना: अतिरिक्त शरीरको तौलले गुदाको क्षेत्रमा थप दबाब पार्न सक्छ।
• कम फाइबरको आहार: फाइबरको कमी भएको आहारले कब्जियतको समस्या उत्पन्न गर्न सक्छ, जसले पाईल्सलाई बढाउँछ।
• भारी तौल उठाउने: नियमित रूपमा भारी तौल उठाउँदा गुदाको नसाहरूमा दबाब बढ्छ र पाईल्सको विकास गर्न सक्छ।

पाईल्सको ग्रेडिङ

पाईल्सलाई चार ग्रेडमा वर्गीकृत गरिन्छ, जसले यसको गम्भीरता दर्शाउँछ:

• ग्रेड १: हल्का आन्तरिक पाईल्स जसले रगत बग्न सक्छ तर गुदाबाट बाहिर निस्कदैन। यी प्रायः देख्न सकिँदैनन् र केवल हल्का असहजता वा चिलाउने समस्या उत्पन्न गर्न सक्छन्।
• ग्रेड २: पाईल्स जुन मल त्याग गर्दा गुदाबाट बाहिर निस्कन्छ तर पछि स्वचालित रूपमा भित्र जान्छ। रगत बग्न र हल्का असहजता हुन सक्छ।
• ग्रेड ३: पाईल्स जुन मल त्याग गर्दा गुदाबाट बाहिर निस्कन्छ र औलाले (म्यानुअली) भित्र धकेल्न आवश्यक हुन्छ। यी प्रायः पीडादायक हुन्छन् र महत्त्वपूर्ण असहजता उत्पन्न गर्न सक्छन्।
• ग्रेड ४: पाईल्स जुन स्थायी रूपमा गुदाबाट बाहिर निस्केको हुन्छ र भित्र धकेल्न सकिँदैन। यी अत्यधिक पीडादायक हुन सक्छन्।

नेपालमा पाईल्सको लागि लेजर उपचार

लेजर उपचारले नेपालमा पाईल्सको हेरचाहमा क्रान्ति ल्याएको छ। यो एक आधुनिक, न्यूनतम आक्रमणकारी विकल्प हो जसले परम्परागत खुला शल्यक्रियाको तुलनामा कम असहजता प्रदान गर्दछ।

लेजर शल्यक्रियाका फाइदाहरू

• न्यूनतम आक्रमणकारी: लेजर उपचारमा धेरै साना घाउ हुन्छ, जसले गर्दा लेजर शल्यक्रियापछि कम पीडा हुन्छ।
• छिटो सन्चो हुन्छ​: यो प्रक्रिया दिनको हेरचाहको आधारमा गरिन्छ, जसको अर्थ बिरामीलाई सोही दिन डिस्चार्ज गरिन्छ। बिरामीहरू सामान्य गतिविधिहरूमा छिटो फर्कन सक्छन्।
• कम रगत बग्ने: लेजरले रक्त नशाहरूलाई सील गर्दछ, जसले गर्दा प्रक्रिया र त्यसपछि रगत बग्ने कम हुन्छ।
• सटीकता: लेजर प्रविधिले पाईल्स भ​एको भागलाई मात्र टार्गेट गरेर उपचार गरिन्छ​, जसले आसपासको स्फिंक्टर मांसपेशीहरूलाई जोगाउँछ जसले जटिलताहरू जस्तै मलको नियन्त्रणको हानि गर्नबाट रोक्छ।
• कम जटिलताहरू: परम्परागत शल्यक्रियाको तुलनामा संक्रमण र जटिलताको जोखिम कम हुन्छ।

पाईल्सको लागि लेजर उपचार कसरी काम गर्छ

लेजर प्रक्रिया पाईल्सको उपचारको लागि छिटो र प्रभावकारी समाधान हो। यहाँ प्रक्रिया सामान्यतया कसरी काम गर्छ:

• परामर्श र निदान: डाक्टरले पाईल्सको जाँच गर्नेछन् र उपचारको सही विकल्पको निर्णय गर्न ग्रेड निर्धारण गर्नेछन्।
• तपाईंको प्रक्रियाको लागि फिटनेस जाँच गर्न केही परीक्षण गरिन्छ।
• तयारी: एनस्थेसिया (स्पाइनल वा हल्का सिडेशन) एनस्थेसिया डाक्टर र टोलीद्वारा दिइन्छ र लेजर उपचार सर्जन र टोलीद्वारा गरिन्छ।
• लेजर आवेदन: लेजरद्वारा पाईल्स भ​एको भागलाई मात्र सटीक रूपमा निर्देशित गरिन्छ, सुन्निएको नसाहरूलाई सुकाउने गर्दछ​। लेजरले रक्त नशाहरूलाई पनि सील गर्दछ, जसले गर्दा प्रक्रिया दौरान र त्यसपछि रगत बग्न कम हुन्छ।
• चिरेको जस्तो घाउ हुदैन​: परम्परागत शल्यक्रियाको तुलनामा, कुनै चीरहरू गरिँदैन, त्यसैले कुनै खुला घाउ हुँदैन, केवल केही अवस्थामा बाह्य पाईल्स हटाउन सानो चीर गरिन्छ।
• आउटपेशेन्ट प्रक्रिया: सम्पूर्ण प्रक्रिया सामान्यतया २०-३० मिनेट लिन्छ, र बिरामीहरू सोही दिन घर फर्कन सक्छन्।

लेजर उपचारपछि पुनः काममा फर्किन कति समय लाग्छ​?

लेजर उपचारबाट पुनः काममा फर्किन सामान्यतया परम्परागत शल्यक्रियाको तुलनामा छिटो हुने गर्दछ​ र कम पीडादायक हुन्छ। अधिकांश बिरामीहरू ७-१० दिन भित्र आफ्नो सामान्य दैनिक गतिविधिहरूमा फर्कन सक्छन्। केहीले हल्का असहजता अनुभव गर्न सक्छन्, जुन सामान्यतया केही दिनमा घट्छ।

रिकोभरि दौरान के अपेक्षा गर्ने:

• न्यूनतम पीडा: चिरेको घाउ नहुने भएकाले, पीडा सामान्यतया हल्का हुन्छ र ओभर-द-काउंटर दुखाइ कम गर्ने औषधिले दुखाइको व्यवस्थापन गर्न सकिन्छ।
• कम रगत बग्ने: लेजरको सटीकताको कारण, रगत बग्न न्यूनतम हुन्छ।
• सामान्य गतिविधिहरूमा छिटो फर्कनु: अधिकांश व्यक्तिहरू केही दिनमा नियमित काममा फर्कन सक्छन्, तर कम्तीमा ३ देखि ४ हप्तासम्म कठिन गतिविधिहरूबाट टाढा रहन सल्लाह सुझाव​ दिएको हुन्छ​।
• फोलो-अप: उचित उपचार सुनिश्चित गर्न ३ देखि ५ दिनपछि फोलो-अप अपोइन्टमेन्टको व्यवस्था गरिन्छ​।

पाईल्सको रोकथाम कसरी गर्ने?

पाईल्सलाई प्रभावकारी रूपमा उपचार गर्न सकिन्छ, तर रोकथाम सधैं राम्रो हुन्छ। पाईल्सको विकासको जोखिम कम गर्नका लागि निम्नलिखित सुझावहरू विचार गर्नुहोस्:

• उच्च फाइबरको आहार खानुहोस्: फलफूल, तरकारी र साबुत अन्नले भरिएको आहारले मललाई नरम बनाउन र कब्जियत रोक्न मद्दत गर्दछ।
• पानि प्रसस्त पिउने: पाचनमा मद्दत गर्न र तपाईंको मललाई नरम राख्नका लागि प्रशस्त पानी पिउनुहोस्।
• नियमित व्यायाम गर्नुहोस्: शारीरिक गतिविधिले रक्त संचार सुधार गर्दछ र नसाहरूमा दबाब कम गर्दछ।
• काममा लामो समय बस्नबाट टाढा रहनुहोस्: विशेष गरी यदि तपाईंको डेस्क काम छ भने, चल्नका लागि ब्रेक लिनुहोस्।
• शौचालयमा लामो समय बस्नबाट टाढा रहनुहोस्: शौचालयमा लामो समय बस्नले पाईल्सको जोखिम बढाउँछ।
• मल त्याग्नलाई न​टार्नुहोस्: मल त्याग्नलाई टार्नाले कब्जियतको समस्या उत्पन्न गर्न सक्छ जसले पाईल्सको जोखिम बढाउँछ।
• दबाब नदिनुहोस्: मल त्याग गर्दा दबाब नदिनुहोस्, जसले पाईल्सलाई बिगार्न सक्छ।

निष्कर्ष

पाईल्स एक पीडादायक र निराशाजनक अवस्था हुन सक्छ, तर उचित हेरचाह र उपचारले राहत पाउन सकिन्छ। नेपालमा उपलब्ध लेजर उपचारले यस सामान्य समस्याको लागि आधुनिक, प्रभावकारी समाधान प्रदान गर्दछ। यदि तपाईं लक्षणहरू अनुभव गर्दै हुनुहुन्छ भने, यो महत्त्वपूर्ण छ कि तपाईं स्वास्थ्य सेवा पेशेवरसँग परामर्श गर्नुहोस् र तपाईंका लागि उत्तम उपचार योजना छलफल गर्नुहोस्।

कारणहरूलाई सम्बोधन गरेर र समयमै चिकित्सा हस्तक्षेप खोजेर, तपाईं पाईल्सलाई प्रभावकारी रूपमा व्यवस्थापन गर्न र आफ्नो जीवनको गुणस्तर सुधार गर्न सक्नुहुन्छ।